Bu yazımız Avangart Kadın Dergisi 11. sayısında yayımlanmıştır.

ANADOLU’NUN ÖNEMLİ ŞİFA KAYNAKLARI II –

GRİPOTUNU TANIYALIM

Türkçe’de “ibn sinaotu, sıtmaotu, su keneviri, bataklık keneviri,”; İngilizce’de “boneset”, Almanca’da “wasserhanf “, Fransızca’da “chanvrin eupatoire” isimleriyle de bilinir. Türkçe'de koyunotu olarak ta bilinir. Ancak Agrimonia eupotoria ile karıştırılmamalıdır. Eupator: İ.Ö. I. yüzyılda yaşamış olan, Pers kralı Mithridates Eupator’a ithafen Eupator; kenevire benzediği için de Cannabinum olarak isimlendirilmiştir.

Balverici bir bitkidir. Bazı ülkelerde ekmeklerin küflenmemesi için yaprakları kullanılır.

Eupatorium cannabinum, Eupatorium perfoliatum ve Eupatorium purpureum türleri tedavide kullanılmaktadır. Ülkemizde sadece Eupatorium cannabinum türü bulunur.

Kelebekler onu, o da kelebekleri çok sever.

Botanik özellikleri

Asteraceae (papatyagiller) familyasından, yetişme şartlarına göre 1,5 m’ye kadar boylanabilen, temmuz başından ekime kadar beyazımsı kırmızı veya beyaz renkli çiçekler açan çok yıllık, otsu bir bitkidir.

Gövdesi kırmızı renkli olup tüylüdür.

Yaprakları 5-7 parçalıdır.

Tohumların ucu tüylüdür ve çok küçüktür.

 Kökler beyazımsı kahve renkli olup yanlara doğru gelişir.

Yayılış alanları

Avrupa, Asya, Kuzeybatı Afrika’da yayılış gösterir.

Ülkemizde Trakya, Marmara, Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde doğal olarak yetişmektedir.

Kırklareli, Zonguldak (Kozlu 5-10 m), Kastamonu, Amasya, Ordu (Fatsa Aybastı 450 m), Giresun, Trabzon, Balıkesir,  Çanakkale, Artvin, Erzincan (1200 m), Hatay (Hasanbeyli, 760-915 m)

Kaya araları, nemli alanlar (dere kenarları, orman açıklıkları vb.), yol kenarları bitkinin doğal yaşam alanlarıdır.

Avrupa ülkelerinde Eupatorium perfoliatum türünün kültürü yapılmaktadır.

Artvin Borçka sahilinde, Kırklareli Demirköy civarı ve İstanbul’da doğla olarak yetiştiğini gözlemledik.

Yetiştirilmesi

Sıcaklık isteği

Yarı gölge ve nemli bir ortamda iyi gelişir.

Toprak isteği

Killi ve geçirgen yapılı, besin maddesince zengin topraklar ister.

Su isteği

Su isteği fazladır. Yaz aylarında haftada 3-4 defa sulanmalıdır.

Hasat

Herbası (Eupatorii herba) ve kökleri (Eupatorii radix) hasat edilir. Herba hasadı öğlen saatlerinde yapılmalıdır.

Herbası, çiçek açmaya başladığı zaman, topraktan 5-10 cm yukardan biçilerek hasat edilir.

Kökleri, tohumlar dökülüp topraküstü kısmı kurumaya başladığı zaman hasat edilir. 

Herba doğranıp tek sıra halinde yayılarak gölgede; kökler temizlenip  raflarda güneşte kurutulur.

Işık almayan serin ortamlarda muhafaza edilir.

Bileşimi

Flavanoidler: Flavon glikozidleri; kaempherol, quercetin ..

Flavonoller: Astragalin, hiperosid, rutin ve dihidroflavonoller.

Terpenoidler: Seskiterpen laktonlar; euperfolin, euperfolitin, eufoliatin . Bir dilakton; eufoliatorin, eupatopikrin.

Diğer : Uçucu yağ, rezin, mum, inulin, tannikasid, gallikasid, şekerler, acı glikozidler, polisakkaridler, pirolizidin alkaloidleri (trakelantamidin ve ekinatin)

Tıbbi kullanımı

Herbası (Eupatorii herba) ve kökleri (Eupatorii radix) tedavide kullanılır.

Ortaçağda Yunanlı hekimler, kadın hastalıkları, böcek ve yılan zehirlenmeleri, zor iyileşen yaralara karşı kullanmışlardır.

Matthioles, ateş düşürücü, idrar söktürücü, kan temizleyici olarak kullanmıştır.  Madaus karaciğer, safra kesesi ve dalak hastalıklarında, ateşli gribal enfeksiyonlarda kullanmıştır. Leclerc safra sökücü ve peklik giderici olarak kullanıştır. Hieronymus erkekler için tonik olarak önermiştir.

Amerika’da idrar yolları enfeksiyonları , ateşli hastalıklara karşı kullanılmıştır.

 Ülkemizde halk arasında, terletici olarak kullanılmıştır.

Etkileri: Antibakteriyel, antienflematuar, antitümör, bağışıksık sistemi uyarıcı, damar büzücü, balgam sökücü, terletici, ateş düşürücü, düz kasları gevşetici, müshil, kusturucu, ağrı kesici

Kullanıldığı hastalıklar: Soğuk algınlığı ve grip, idrar yolları hastalıkları, dalak ve safra kesesi rahatsızlıkları, romatizmal ağrılar, egzama ve deri döküntüsü gibi cilt rahatsızlıkları, ses kısıklığı, hırıltılı ses, yüksek kolestrol, kabız

Dozaj

İnfusyon (demleme): 1 - 2 gr / 250 ml su / 10 - 15 dakika / günde 3-4 defa

Soğuk demeleme (maserasyon): 1 lt soğuk suya 25 gr drog konulur, geceden sabaha kadar (8 saat) bekletilip süzülür. Karaciğer toniği olarak kullanılır.

Sıcak demleme (infusyon): 250 ml kaynar su içine 1 çay kaşığı drog eklenir, 15 dakika demlenip süzülür. Ateş düşürücü, terletici olarak kullanılır.

Tentür: % 45 etil alkol / 1:5 (bir kısım drog : 5 kısım alkol) / 3 x 1 - 4 ml (150 ml suya 10 - 40 damla)

 Akut viral üst solunum yolu hastalıkları için günde 4-6 defa her yarım saatte bir bardak sıcak suya 10’ar damla damlatılır.

 Akut safhadan sonraki yorgunluk, bitkinlik gibi durumlarda günde 4 defa bir bardak sıcak suya 10’ar damla damlatılır.

Banyo: 100 gr drog / 10-15 dakika süre bekleme

Kullanım süresi: 4 - 8 hafta

Şu hususlara dikkat edelim!

Pirolizidin alkoloitleri karaciğer hasarına neden olabileceğinden denetim altına kullanılmalıdır. Önerilen dozların dışına çıkılmamalıdır.

Papatyagillerden herhangi bir bitkiye karşı alerjisi olanlar kullanmamalıdır.

Bağışıklık sisteminin baskılanması gerektiği durumlarda kullanılmamalıdır.

Yeterli klinik çalışma olmadığından gebelik ve emzirme döneminde kullanılmamalıdır.

Reçeteler

Ses kısıklığı

Herbasından yapılan çay günde 2-3 bardak içilir.

Eklemlerde ödem

 Herbasından yapılan lapa eklemlere sarılarak 10-15 dakika bekletilir.

Safra söktürücü

 Soğuk suda 8 saat bekletilerek elde edilen çay günde birkaç defa içilir.

Soğuk algınlığı, grip, yüksek ateş

Topraküstü kısmından hazırlanan çay günde birkaç defa içilir.

Uyarı: Buradaki bilgiler bilgilendirme amaçlıdır, hiçbir şekilde tedaviye yönelik bir temel olarak algılanmamalıdır. Tedavi amaçlı bitkileri kullanmadan önce, mutlaka bir sağlık profesyoneline danışın.

Nazım Tanrıkulu

Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Teknikeri

www.nazimtanrikulu.com  

Yorumlar