ANADOLUNUN ŞİFALI AĞAÇLARI: KARA MÜRVER (Sambucus nigra)  MÜRVER (Sambucus sp.) Familya: Caprifoliaceae / Adoxaceae[1] Mürver (Sambucus sp.), Dipsacales takımı, Caprifoliaceae familyasının bir üyesidir. Dünyada 12 cins ve 12 cinse ait 40 türle temsil edilmektedir. Avrupa ve Kuzey Amerika’da yaygın olarak ve ayrıca Asya, Avrupa, Kuzey Afrika ve Hindistan’ın Batısı’nda da bu türlerin yetiştiği bildirilmiştir. Güney yarımkürede çoğunlukla Avustralya ve Güney Amerika ülkelerinde yetişir. Sambucus türleri otsu bitkiler olup öz kısmı geniş ağaç ve çalı grubudur. Yaprakları imperipennat, karşılıklı foliollerin kenarı serrat dişli, stipula var veya yoktur. Çiçek çok sayıda, küçük beyaz çiçekler taşıyan umbella ve panikula durumlarında, genellikle 5’li parçalar halinde; kaliks kısa boru görünüşünde, 5 sepalden meydana gelmiş; korolla düzenli, tabak gibi yayılmış, tek bir eksen etrafında yerleşmiş, 5 loplu; stamenler 5, petallerle alternan dizilmiş, stigma 3-5 lokuluslu, her gözde bir tohum bulunur ve meyve drupadır. TÜRKİYE’DEKİ MÜRVER TÜRLERİ Ülkemizde ağaç formundaki Sambucus nigra ve otsu formdaki Sambucus ebulus olmak üzere 2 türü doğal olarak yetişmektedir. Ülkemizdeki Sambucus türlerinin tayin anahtarı
Sambucus nigra’nın ülkemizdeki isimleri: Ağaç mürver Mürver, Kara mürver, Melesir, Mındar ağ, Mindiraç, Patlak, Patlangaç, Patlangıç, Patlangoz, Patlankuç, Patlavuç, Patlayak, Şişni, Yalangoz, Yalankoz Sambucus ebulus’un ülkemizdeki isimleri: Cüce mürver, Ayı otu, Azı otu, Cüce mürver, Hekimana (İnebolu), Kımçırık, Livor (Rize), Mürver otu, Patpatik, Pellempüs (Dörtyol), Purtlak, Sultan otu (Gaziköy-Tekirdağ), Şahmelek otu, Şahmelik (Karadeniz Bölgesi), Şahmelik otu, Telligelin (Gaziantep), Yabani mürver, Yer mürveri, Yivdim, Yivdin (Giresun, Ordu, Samsun), Anzili (Artvin), Levor (Trabzon, Rize)
SAMBUCUS NIGRA HAKKINDA GENEL BİLGİ 4-10m boylanabilen, özellikle yaprakları kötü kokulu, çalı veya küçük ağaç formunda bir bitkidir. Yaprakçıklar ovat-lanseolattan ovat-eliptiğe kadar, alt yüzde damarların üzeri tüylü diğer yerler tüysüz, stipulalar yok veya subulat yaklaşık 4 mm. Çiçekler krem rengi 5 mm çapında, anterleri de krem rengi.
TÜBİVES kayıtlarına göre Sambucus nigra’nın Türkiye’deki dağılışı SAMBUCUS EBULUS HAKKINDA GENEL BİLGİ Tüysüz, kötü kokan çok yıllık otsu, 0,5 -2m boylanabilen, sürünücü rizomlu bir bitkidir. Yaprakçıkları 3-6 çift, lanseolattan eliptiğe kadar, 7-15x2-6 cm , serrat. Stipulalar ovat, 8-30 mm. Çiçek durumu genellikle 3 primer ışınlı, basık tepeli, 7-10 mm çapında. Çiçekler beyaz, bazen pembe, yaklaşık 5 mm, anterleri mor.
BOLU, İSTANBUL, ARTVİN, ELAZIĞ, GİRESUN, İZMİR, KIRKLARELİ, RİZE, SİNOP, VAN
MÜRVER YETİŞTİRİCİLİĞİ Ülkemizde doğal olarak yetiştir. Bazı bölgelerde Park ve Bahçelerde peyzaj amaçlı kullanıldığı görülür. Bunun dışında tarımı yapılmayan bir bitkidir. Bitkinin doğal olarak yetiştiği bölgelerde insan baskısı yakacak ve diğer tarım ürünlerine tarım alanlarında yer açma sebebiyle de türü tehlikeye girmektedir. Yetiştirilen teknolojik ürünler içerisinde son yılların en ilginç meyve türlerinden biri olup, yakın gelecekte geleneksel bahçe meyve türlerinin yerine geçebilecek bir bitki olarak önemi vurgulanmaktadır. (Wazbinska J., 2002) Kütahya Belediyesi Hekim Sinan Tıbbi Bitkiler Araştırma Merkezi’nde tohum ve dal çeliklerinden üretim denemeleri yapılmış, 10.000 adetlik mürver fidesi çelikleme ile elde edilmiştir. Tohumla üretim daha çok fide elde etme açısından önemli olsa da çimlenme engeli ve geç gelişmesi sebebiyle çelikle üretimle daha çabuk fide elde edilmektedir. Ticari olarak yetiştirilen çeşitleri Sambucus nigra. albo-variegata, Sambucus nigra pyramidalis, Sambucus nigra aurea, Sambucus nigra pendula, Sambucus nigra aurea riegata, Sambucus nigra Sweet aş Devri ve Bronz Devrine ait kalıntılarda mürver bitkisine de rastlanmıştır. Plinius, Lonicerus, Kneipp mürverin tıbbi kullanımı konusunda bilgi vermiştir. Almanya’da bazı bölgelerde mürver ağacını kesenin 3 gün içinde öleceğine inanıldığı belirtilmiştir. Meyveleri dalları Kelt uygarlığında ölüm törenlerinde kullanılır. Taze yaprakları insektisit; köstebeklerin açtıkları yolların başına konulan yapraklarının “köstebek kaçırtıcı” olduğu kayıtlıdır. Gövde kabukları saç boyamada kullanılmıştır. Olgun siyah meyvelerinden kahverengi ile mor arası renk; yapraklarından kirli sarı, hardal renkleri elde edilir. Gövde ve dalları labaratuvar çalışmalarında kesit almak için kullanılır. İsrail’li pilotların uçuş öncesinde nezle girip olacaklarını hissettiklerinde mürver meyvelerinden hazırlanan şurubu içtikleri kayıtlıdır. Mürver meyvelerinden gıda amaçlı marmelat, reçel; çiçeklerinden de reçel ve içecek yapılır. Anadolu’da geleneksel olarak çıban, hemoroit, kabakulak ve nefes darlığı için kullanılmaktadır. Kozmetikte yumuşatıcı, canlandırıcı, sıkılaştırıcı olarak kullanılır. Meyvelerinden elde edilen ekstresi ürünün raf ömrünü uzatmak amacıyla doğal koruyucu olarak kullanılır. Tedavide çiçek ve meyveleri kullanılır. İlkbahar ve yaz aylarında beyaz renkli çiçekleri toplanır. Ağustos Eylül ayları gibi önce yeşil olan meyveleri parlak siyah renkli olduğunda tam olgunlaşmış olur. Meyveleri tam olgunlukta toplanmalıdır. Yeşil meyveleri siyanhidrikasit içerdiğinden “siyanojenik glikozit” zehirlenmesi olabilir. Ateş düşürücü, bağışıklık sistemi güçlendirici, öksürük kesici, gutta ödem atıcı, terletici olarak kullanılabilir. Bahçelerimizde mürvere yer açarak hem gıda hem de şifa maksatlı faydalanabiliriz.
Nazım Tanrıkulu Kaynakça: Wazbinska, J. And U. Pauzel. 2002. “Fruit characteristies of elderberry (Sambucus nigra) grown on different soils.” Jounal on fruit an ornamentel plant research. Vol. 10, 112-121 Gerçekçioğlu, R., Yeşil, H. Ve Çekiç, Ç. 2008. Mürver (Sambucus nigra)’in yeşil ve odun çelikleri ile çoğaltılması.” III. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu Dündar, S., 2010. “Sambucus L. türleri üzerinde fitoterapötik çalışmalar.” Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Farmakognozi Fitoterapi Yüksek Lisans Programı Türkiye Bitkileri Veri Servisi: http://turkherb.ibu.edu.tr [1] Caprifoliaceae familyasında değerlendirilmesine rağmen son çalışmalara göre Adoxaceae familyasıyla kesin olarak genetik akrabalığı ortaya çıkmıştır. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
YorumlarHenüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |