Doğa ilham verir. Baktığımızda ilham alabileceğimiz, hayret verici güzellikleriyle bir ahenk içindedir. Her şey yerli yerinde ve birbirine bağlıdır. Toprağın üzerini adeta yorgan gibi kaplayan yer örtücü bitkiler mütevazı güzellikleri ile ilk bakışta fark edilmezler. Toprağın üzerini örttüklerinden “toprağın yorganı” da diyebileceğimiz bitkilerdir. Yetiştiği ekolojik şartlara göre türleri vardır. Yarı odunsu, çalı, çalımsı, otsu bitkilerdir. Genellikle 25-30 cm’e kadar boylanırlar. Toprağın üzerinde yatay olarak gelişirler.

            Yer örtücü bitkilerin birçok faydası vardır:

• Toprak yüzeyinde bir örtü oluşturarak güzel bir görünüm sunarlar.
• Genellikle her dem yeşildirler.
•  Çime alternatif olabilirler. Çok su istemediklerinden su israfının önüne geçerler.
•  Toprak üzerini kapatarak sıcak yaz günlerinde su kaybını önlerler. Kış günlerinde de toprak ısısını muhafaza ederler.
• Soğuk kış donlarına toleransları oldukça yüksektir; genellikle dondan etkilenmezler.
• Kökleri toprağa iyi tutunduğundan erozyona engel olurlar.
• Genellikle doğal alanlarında çetin şartlarda yaşayabildiklerinden hastalık ve zararlılardan da fazla etkilenmezler.
• Kökleri ile azot fikse ederek toprağı da besleyen türleri vardır.

Hekim Sinan Tıbbi Bitkiler Araştırma Merkezi’nde yaptığımız deneme çalışmalarımız sonucu Kütahya’da şehir peyzajında tıbbi özelliği de bulunan yer örtücü bitkileri kullanıyoruz. Önce doğadan tohum veya köklü bitki topluyoruz. Yetiştirme teknikleri üzerinde çalışıyoruz. Yetiştirme yöntemini belirledikten sonra küçük alanlarda deneme üretimlerini yapıyor ve oradan çoğaltıyoruz. Şehir peyzajında çimin kullanılmadığı ve sulama imkânı bulunmayan bölgeleri yetiştirdiğimiz yer örtücü bitkilerle süslüyoruz.

Yetiştirebileceğimiz yer örtücü bitkiler ve yetiştirme istekleri:

Kekik türleri (Thymus sp.): Hem kokusu hem de dokusu ile güzel bir görünüm veren yer örtücü olarak kullanılabilecek kekik türlerinden bazıları şöyledir:

• Thymus citriodorus
• Thymus longicaulis
• Thymus  serpyllum

Bu türlerin hepsi de tohum ve çelikle rahatlıkla yetiştirilebilir. 30 cm aralıkla dikilebilir.

Yapraklarını toplayıp çayını içebilir; yemeklerinize baharat olarak katabilirsiniz.

Yavşanotu (Veronica sp.): Güzel çiçekleri ve dokusu ile yer örtücü olarak kullanılabilir. Çelikle ve tohumla çoğaltılır.

Çime iyi bir alternatiftir. Özellikle Veronica multifida her dem yeşildir. Çim gibi basıldığında da hiç formunda bozulma olmaz. Çok su istemez. Kütahya'da doğadan toplayarak peyzaja kazandırdığımız güzel çiçekleri ile gözlerimizi şenlendiren bir türünü yetiştirmekteyiz.

Kaya sarmaşığı (Hedera helix):  Hem sarılıcı hem de örtücüdür. Çelikle çoğaltılır.

Yaprakları ile toprağı örttüğü gibi sardırıldığında duvarları da örterek güzel bir görünüm sunar.

Yaprakları şifalıdır; nasır sökücü olarak kullanımı yaygındır. Dozuna dikkat etmek gerekir.

Kedinanesi (Nepeta racemosa): Kedilerin çok sevdiği bu tür iyi bir yer örtücü ve peyzaj bitkisidir. Çelikle rahatlıkla çoğaltılabiliyor.

Uzun süre çiçekli kaldığından iyi bir peyzaj bitkisi özelliğindedir.

Yazkarı, Farekulağı  (Cerastium sp.): Yeşilimsi kül rengi yaprakları ile güzel bir görünüm verir. Tohumları ile çoğaltılır.

Uzun süre beyaz çiçekleri ile toprak üzerini, kaya bahçelerinde kayaların üzerini kapatarak güzel bir görünüm verir.

Mayasılotu (Ajuga reptans): Her dem yeşildir. Tohumları ile çoğaltılır.

Morumsu yaprakları ile herdem yeşil kalır. Çiçekleri de uzun süre açmaya devam eder.

Kokulu ballıca, kuduzotu (Alyssum sp.): Bal kokulu olup iyi bir yer örtücüdür. Bal verici bir bitkidir.

Tohumları ile çoğaltılır.

Beyaz, pembe çiçekleri ile uzun süre çiçekli kalır. İyi bir yer örtücüdür.

Üçgül türleri (Trifolium repens): Yem bitkisi olmalarının yanı sıra yer örtücü özellikleri ile bilinirler. Diğer baklagiller gibi toprağı azot açısından zenginleştirirler. İyi yetiştirilmiş üçgül bitkisi yılda 1 hektar alanda 100 - 4000 kg azot fiske edebilir. Tohumları ile kolaylıkla yetiştirilebilir.

Damkoruğu türleri (Sedum sp.): Etli yapraklı bitkilerdir. Kaya bahçelerinde iyi yer örtücü bitkilerdir. Tohumları ve kökleri ile çoğaltılabilir.

 










Nazım Tanrıkulu
Hekim Sinan Tıbbi Bitkiler Araştırma Merkezi

Yorumlar