BULGARİSTAN TIBBİ VE AROMATİK BİTKİLER TARIMI İNCELEME GEZİSİ

Bulgaristan’da tıbbi ve aromatik bitkiler sektörü araştırma gezimiz 23-28 Ağustos tarihlerinde 5 gün sürmüştür. Gezi programına Daire başkanımız Ahmet Mekin Tüzün, Sındırgı Belediye Başkanı Ekrem Yavaş, Kırsal Hizmetler Daire Başkanlığı Çiftçi Eğitim ve Üretim Şube Müdürü Nazım Tanrıkulu, Sındırgı Belediyesi Kentsel Tasarım Müdürü Himmet Taşlıoğlu, Kırsal Hizmetler Daire Başkanlığı Kırsal Alan Planlama Şube Müdürlüğünden Uzm. Biyolog Selda Dilek Koç ve Sındırgı Belediyesinden Ziraat Mühendisi Mehmet Demircan katılmıştır.

Gezi programımız Edirne’de bulunan Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsünü ziyaret edilerek başladı. Enstitüde yürütülen lavanta projesi hakkında Enstitü Müdürü Doç.Dr. Adnan Tülek’ten bilgiler alındıktan sonra Bulgaristan’a yola çıkıldı.

Bulgaristan’da, Stara Zagora (Eski Zağra), Kazanlık, Filibe, Plevne, Şipka, Loveç, Letnitza, Kırcaali dahil 11 şehirde inceleme yapıldı.

“Bulgaristan’da Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Tarımı” Hakkında

Tıbbi ve aromatik bitkiler tarımı Kazanlık bölgesinde yoğunlaşmış olsa da Bulgaristan’ın diğer illerinde de (Sofya, Lofça, Kırcaali, Şipka vd.)  tıbbi ve aromatik bitki tarımı yapılıyor.  Başta gül (Rosa x damascena, Rosa alba ve Rosa centifolia), lavanta (Lavandula angustifolia) olmak üzere, melisa (Melissa officinalis), civanperçemi (Achillea millefolium), ölmezçiçek (Helichrysum italicum), nane (Mentha piperita), dikensiz kuşburnu (Rosa canina) kediotu (Valeriana officinalis), tarhun (Artemisia dracunculus), aşkotu (Levisticum officinale), misk adaçayı (Salvia sclarea), züfaotu (Hyssopus officinalis), hodan (Borago officinalis), sarı kantaron (Hypericum perforatum), melekotu (Angelica archangelica), tıbbi papatya (Matricaria recutita), aynısefa (Calendula officinalis) gibi önemli tıbbi ve aromatik bitkiler de yetiştiriliyor. Bitkilerden uçucu yağ, tablet, tentür, uçucu ve sabit yağlar elde edilerek katma değerleri arttırılıyor. Uçucu yağlar, Bulgaristan’da bulunan uçucu yağ araştırma laboratuvarlarında (Esseterre vd.) kalite analizleri yapılarak satışa sunuluyor.

Bulgaristan Tarım Bakanlığı verilerine göre Eski Zağra ve ilçelerinde uçucu yağ ve şifalı bitki yetiştiriciliği konularında faaliyet gösteren 35 civarında firma bulunuyor. Bu firmaların 2014 yılı faaliyetleri kapsamında satışlarından 4 milyon EUR gelir bildirdikleri belirtiliyor.

Kazanlık bölgesinde tarımı yapılan aromatik bitkilerin uçucu yağlarının elde edildiği 3 uçucu yağ tesisi faaliyet gösteriyor. Gülyağı tesislerinde gülyağının yanısıra gülsuyu, rosewax, feniletilalkol gibi değerli gül yan ürünleri de üretiliyor.

Kazanlık ilçesinde 23 bin hektar tarım arazisi bulunuyor. İlçe genelinde irili ufaklı 20 baraj faal olarak çalışıyor. İlçenin rakımı 366-576 m arasında değişiyor.

Genellikle susuz tarımın yapıldığı geniş ovalarda ayçiçeği, buğday, çavdar, arpa, tütün, mısır gibi bitkilerin yanı sıra lavanta ve gül bahçeleri bulunuyor.

“Gül, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Araştırma Enstitüsü”

Enstitü, Bulgaristan’ın gül vadisi Eski Zağra iline balı Kazanlık ilçesinde kurulmuş.  

Enstitüde yağlık lavanta çeşidi olan Lavandula angustifolia türünden enstitüde yapılan ıslah çalışmaları ile geliştirilen “sevtopolis”, “drujba”, “yubileina”, “hemus” , “hebar”, ”raya” ve “karlovo” isimli 6 çeşidin fide üretimi yapılıyor. Araştırma enstitüsünde lavanta ve gül dışında kuşburnu (dikensiz, Rosa canina), ölmezçiçek (H. italicum), civanperçemi (Achillea millefolium), anduzotu (Inula helenium) gibi 100 kusur tıbbi ve aromatik bitkinin deneme üretimleri yapılıyor.

Bulgaristan’da lavanta tarımı yaklaşık 100 bin dekarlık alanda yapılıyor. 350 ton lavanta uçucu yağı elde ediliyor. 100 yılı aşkın süredir lavanta tarımı yapılıyor.


Fide üretim alanı (Lavandula angustifolia türüne ait çeşitler)

Bulgaristan’da yağlık gül tarımı 40 bin dekarlık alanda yapılıyor. Rosa alba, Rosa x damascena ve Rosa centifolia türlerinden yılda yaklaşık 1,5 ton gül yağı elde ediliyor.

Gül Müzesi

Müze, Kazanlık şehrindeki Rosarium parkında konuşlandırılmış. 2016 yılında açılmış. Gülün ve Bulgaristan’da gül tarımın tarihini çeşitli görsellerle anlatıldığı müzede gül tarımında kullanılan alet edevat,  eski gülyağı imbikleri, gülsuyu, gül şarabı ve gül yağı şişeleri sergileniyor.

Gül müzesi tek katlı bir yapı. Çatısı teras şeklinde yapıldığından üst katta da gül türleri yetiştiriliyor.

Gül müzesinde gül ürünlerinin satışının yapıldığı bir alan da bulunuyor.

Gül müzesinin olduğu alanda her yıl gül hasadı zamanında “Geleneksel Gül Festivali” düzenleniyor. Festivalde yerli yabancı yüzerlce turist ağırlanarak ilçe ekonomisine katkı sağlanıyor.

Bulgaristan’da Melisa Tarımı

Bulgaristan’da uçucu yağ üretimi için yetiştirilen gül, lavanta, beyaz civanperçemi, ölmezçiçek gibi geniş alanlarda tarımı yapılan önemli bir tıbbi bitki oğulotu (Melissa officinalis). Melissa officinalis tarımı Kazanlık, Sofya ve Lofça bölgelerinde yoğunlaşmış.

Melisa tarımını incelemek üzere sahibi Türk olan FED Gülcülük firmasını ziyaret ettik. Firma sahibi Hasan bey ve kızı Muazzez hanımdan işletme hakkında bilgiler aldık. Firma peyzaj gülleri, örtüaltı domates yetiştiriciliği ve melisa tarımı ve distilasyonu alanlarında faaliyet gösteriyor.



Distilasyon tesisi 700 dekarlık bir melisa üretiminin ihtiyacını karşılıyor. Civarda melisa üretimi yapanlar hasat ettikleri melisaları römorklarla bu tesise getiriyor. Damıtma bedeli karşılığında çiftçiler çıkan uçucu yağı alıyorlar.

Melisadan 1 dekardan 4 biçim alıyorlar. 4 biçimden alınan toplam yağ miktarı 1 lt civarı oluyor. Uçucu yağ imalatı için öğlen saatlerinde biçilen melisalar (2 distilasyon kazanına 850 kg melisa) konuluyor. Distilasyon 2 saat içerisinde tamamlanıyor. 850 kg melisadan 400-600 ml uçucu yağ elde ediliyor. Uçucu yağ miktarı bitkinin elde edildiği tarlaya, hasat zamanına göre farklılık gösteriyor. 1 lt melisa uçucu yağı 2000-2300 euro aralığında satılıyor.

* Bulgaristan'da mobil kazanlı distilasyon sistemi yaygın olarak kullanılıyor.

Bulgaristanda Tıbbi ve Aromatik Bitkilerden Elde Edilen Bitkisel Ürünler

Bulgaristan’da tıbbi bikilerden elde edilen tıbbi bitkisel ürünler eczaneler, sağlıklı ürün mağazalarında (tablet, kapsül vb formlarda gıda takviyesi olarak satılıyor) satılıyor. Eczane raflarının %60’ını bitkisel ürünler oluşturuyor. Bitkisel ilaç olarak satılan ürünler tablet, kapsül, tentür, şurup ve krem şeklinde sunuluyor. Uçucu yağlar ve bitki çayları da eczanelerde ışık almayan ambalajlarda takdim ediliyor. Eczanede yer alan tıbbi bitkisel ürünler genellikle Bulgaristan, Amerika ve Almanya’da üretilen ürünlerden oluşuyor. Melisa, kediotu (Valerian), passiflora (çarkıfelek) ve kantaron gibi bitkiler anksiyete, depresyon ve uykusuzluk için hazırlanan tablet, kapsül ve tentür formlarında ilaç olarak tavsiye ediliyor.

Kozmetik ürünler, marketler, kozmetik mağazaları ve eczanelerde satılıyor. Kozmetik piyasasında tıbbi ve aromatik bitkilerden elde edilen ürünler organik sertifikalı kozmetik ve doğal kozmetik (ürünlerin gruplarına göre ambalajlarda paraben, fenoksiletanol, sls içermemesi özellikle vurgulanmış) olarak satılıyor. Kozmetik ürünlerden organik sertifikalı olan ve doğal kozmetik olarak satışa sunulanlar diğer kozmetik ürünlere göre raflarda daha çok yer bulmuş. Doğal kozmetik ürün fiyatları da uygundu.

Tıbbi bitkilerden mürver, yabanmersini, Bektaşi üzümü gibi üzümsü meyveliler gıda (içecek, bisküvi katkısı,reçel vb.), ilaç (tentür, şurup vb) katkısı olarak kullanılıyor.

Pazar yerinde doğadan toplanan mürver, ahududu gibi yaban meyveleri uygun fiyata satılıyordu. Bazı tıbbi bitkiler ve baharatlar da pazar tezgahlarında yerini almıştı. Bitki ve baharatlar şeffaf da olsa ambalajda kapalı olarak pazarda sergileniyordu.

Avrupa Birliği üyesi olan Bulgaristan'da Avrupa Birliği fonlarından alınan proje ile kurulan bir pazar burası. Küçük üretici etiketler vb zorlayıcı düzenlemelerden muaf tutulmuş..

Bulgaristan’da, ülkemizde doğal olarak yaygın olarak yetişen Tribulus terrestris (demirdikeni, çobançökerten) eczanelerde tentür formunda satılıyor. Tribulus meyvelerine çok ihtiyaç (yaklaşık 3 bin ton kadar) duyulduğu belirtiliyor.

Kırcaali Belediyesini Ziyaret

Gezi programının son gününde Bulgaristan’da Türklerin yoğun olarak yaşadığı Kırcaali şehri ziyaret edildi. Kırcaali, Bulgaristan’daki 28 büyükşehir belediyesinden tek Türk belediyesi olan bir il. 94 mahalle ve 7 ilçesi bulunuyor.

Kırcaali Belediye Başkan Yardımcısı Mümin Ali beyin rehberliğinde Kırcaali’de incelemelerde bulunduktan sonra Balıkesir Büyükşehir Belediyesi ve Sındırgı Belediyesinin hediyeleri takdim edilerek gezi programımız tamamlandı.

Yorumlar