Bu yazımız Buğday Ekolojik Yaşam Rehberi 2012 Kış sayısında yayımlanmıştır.

Kış günlerinde yanı başımızda bizi soğuklardan koruyacak bitkilerimizi yetiştirmek ister misiniz? Bu sayımızda bir tanesi ülkemizde de doğal olarak yetişen iki bitkiyi nasıl yetiştirebileceğimizi anlatıp şifalarına dair bilgileri paylaşacağız.

Sözlükte “herhangi bir yükümlülüğün dışında kalan, muaf” anlamında bir kelime olan bağışık kelimesinden türetilmiştir.

 Tıpta mikroplara doğal veya aşılarla kazanılmış direnç durumunu ifade eder. Bağışıklık sistemini inceleyen bilim dalına immünoloji, bağışıklık sisteminde kullanılan ilaçlara da immünostimulant (bağışıklık düzenleyici) adı verilir.

 Bağışıklık sistemi vücudumuzun doğal savunma sistemidir. Vücudumuzu enfeksiyonlara ve kanserlere karşı korumak ana görevidir.

Lenf damarları ve lenf sistemi organları (lenf bezleri, timus, dalak ve bademcikler), akyuvarlar (bazofil, lenfosit, monosit vd.), dokularda bulunan hücrelerden  (makrofajlar ve mast hücreleri) oluşur.

Bağışıklık sistemimiz zayıfladığında vücudumuz hastalıkların hücumuna uğrar.

Stres, besin yetersizlikleri, beslenme alışkanlıklarına çok fazla şeker, şekerli yiyecekler tüketilmesi, obezite, alkol tüketimi, olumsuz duygu ve düşünceler bağışıklık sistemimizi zayıflatan en temel etmenlerdir.

 Soğuk algınlığına kolay yakalanılması, soğuk algınlığına yakalanma sıklığı, kronik enfeksiyoların olması, sık sık pamukçuk (aft), uçuk görülmesi, lenf bezlerinde şişlik ve ağrı olması bağışıklık sistemimizin zayıfladığını gösterir.

Bağışıklık  Sisteminin Güçlendirilmesi İçin Yapılması Gerekenler

• Bağışıklık sistemini baskılayan yaşam alışkanlıkları değiştirilmeli.
• Beslenme alışkanlıkları değiştirilmeli.
• Bebeklerde daha iyi bir bağışıklık için mutlaka anne tarafından emzirilmeli.
• Bol sıvı tüketilmeli. (Sulandırılmış sebze suları, çorbalar)
• Olumsuz duygulardan ve olumsuz düşüncelerden uzak durulmalı.
• Uyku ve dinlenme bağışıklık sistemini destekler. Gecede 7 saatten fazla uyunmalı.
• Doğal destekler kullanılmalı

Bağışıklık sistemimizi güçlendirebilmek için kullanabileceğimiz bitkiler: 

EKİNEZYA– Echinacea sp. 

60-180 cm.’e kadar boylanabilen, İstanbul şartlarında mayıs ayının ikinci yarısından itibaren çiçeklenmeye başlayan, çok yıllık, otsu bir bitkidir. Koni çiçeği’, ‘kirpiotu’ isimleriyle de bilinen Ekinezya türleri, Kuzey Amerika’nın endemik bitkileridir. Kızıldereli bitkisi olarak ünlenmiştir.

Ekinezya cinsi dünyada 9 türü yetişir.

Ekinezyanın tedavide kullanılan üç türünün Amerika ve Avrupa’da geniş alanlarda kültürü (tarlavari üretim) yapılmaktadır; dünyanın birçok bölgesinde kültür deneme çalışmaları da devam etmektedir.

Ülkemizde de birçok bölgemizde yetiştirilmeye başlanmıştır.

Yetiştirme özeti:  Toprak isteği yönünden seçici değildir, organik maddelerce zengin, kumlu tınlı topraklarda iyi gelişir. Yetiştirildiği ortamda fazla rutubet istemez.

Şifalı kısmı ve toplama zamanı: Kökleri ve çiçekli topraküstü kısmı tedavide kullanılır. Çiçek açma zamanında önce çiçekleri daha sonra sap ve yapraklı kısmı toplanır. Kökleri üçüncü yıldan sonra toplanarak bitki yenilenir.

Şifası: Üç türü tedavide kullanılır: Echinacea purpurea, Echinacea pallida, Echinacea angustifolia

Ekinazyayı tedavide ilk defa Alman asıllı ‘Dr. H.C.F. Meyer’ kullanmıştır. Meyer, Ekinazyadan hazırladığı tentürü romatizma, migren, ağrılar, yaralar, zehirli yılan sokması, hemoroit gibi birçok hastalığın tedavisinde kullanmıştır.

Bitkiyle ilgili ilk bilimsel çalışmalarsa King ve Lloyd tarafından yapılmıştır. 1940 yılından günümüze Ekinazya hakkında 500’den fazla bilimsel çalışma yayınlanmıştır. Ekinazya preparatları alan hastaların, plasebo grubuna oranla iyileşme sürelerinin çok daha kısa olduğu gözlenmiştir.

Kızılderililerin bitkisi olarak tanınan Ekinazya ile ilgili araştırmalar, bitkinin bağışıklık sistemini kuvvetlendirici etkisi üzerinde yoğunlaşmıştır. Bağışıklık sitemi üzerinde etkili olan maddelerin, bitkinin bileşiminde bulunan polisakkaritler olduğu tespit edilmiştir.

Ekinazyanın antiviral, antibakteriyal, antifungal ve antienflamatuar etkileri ortaya konmuştur.

Nezle ve grip gibi virütik üst solunum yolu rahatsızlıklarında, belirtiler görülmeye başladığı anda Ekinazya preparatlarının alınması bitkinin etkisini daha da güçlendirecektir.

Ekinazya soğuk algınlığı, öksürük, grip, hemoroit, kanser ve sık tekrarlayan idrar yolu rahatsızlıklarında dahilen; yara ve yanık tedavisinde haricen kullanılmaktadır.

Ekinezyada bulunan polisakkaritler ve alkamidler bağışıklık sistemi üzerinde uyarıcı rol oynar.  Bu sebeple soğuk algınlığı ve gribal enfeksiyonların tedavisinde oldukça etkilidir. Belirtiler hissedilmeye başladığında kullanılırsa daha etkili sonuç alınır.

Ekinezyadaki etken maddeler suda çözünmediği için taze sıkılmış özütü, tentürü veya standardize tabletleri kullanılmalıdır. Etkiyi  güçlendirmek için kuşburnu ile birlikte kullanılabilir.

Uyarı: Papatya alerjisi olanlar kullanmamalıdır. 2 aydan uzun süre kullanılmamalıdır. Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlarla birlikte kullanılmamalıdır. Deri döküntüleri ve tansiyon düşüklüğüne sebep olabilir.  Hamilelikte  kullanılmamalı.

YARAOTU – Prunella vulgaris

İngilizce’de “self heal” adıyla bilinir. Lamiaceae (ballıbabagiller) ailesinden, 10-20 cm boylanabilen çok yıllık otsu bir bitkidir. Dünyada 9; ülkemizde 3 türü bulunmaktadır. Geniş bir yayılış alanı vardır. Çok gösterişli olmadığından fark edemediğimiz ancak şifa yönünden bir o kadar gösterişli olan bitkilerimizdendir.

Yetiştirme özeti: Tohum, çelik ve kök ayırma ile çoğaltabiliriz.

Ilıman iklim bitkisi, yarı gölge olan yerlerde daha iyi gelişir. 20x20 cm ara ile ekilir. Suyu sever. Haftada 2-3 kez sulamak gerekir. Çiçek açma zamanında toplanan çiçekli topraküstü kullanılır.

Şifalı kısmı ve toplama zamanı: Başak şeklindeki çiçekleri kullanılır. Çiçek açma zamanında başak şeklindeki çiçekleri toplanır.

Şifası:  Saç dökülmelerini önleyici etkileri sebebiyle saç preperatlarının terkibine girmektedir.

Yara iyileştirici olarak kullanılmaktadır. İç ve dış yaralarda çay veya tıbbi yağı kullanılır. Antiviral, antibakteriyel özellikleri yapılan klinik çalışmalarla onaylanmıştır. Bağışıklık sistemi kuvvetlendirici olarak da kullanımı ispatlanmıştır. Avrupa’da selfheal (kendi kendine iyileşme) adıyla bilinir.

Uyarı: Yüksek tansiyonu olanlar, hamile ve emzirenler kullanmamalıdır.

Soğuk kış günlerinde ihtiyacımız olacak yapımı kolay olan bir öksürük şurubu tarifini de paylaşayım:

250 gr organik bal

1 tatlı kaşığı rendelenmiş zencefil (taze veya kuru)

1 adet taze limon (rendelenmiş)

2 tatlı kaşığı bitkisel  gliserin

1 çay bardağı su

Hazırlanışı:

- Rendelenmiş limon ve zencefil 1 çay bardağı suya konulur.

- 15 dakika kısık ateşte kaynatılır.

- 2 tatlı kaşığı bitkisel gliserin ilave edilip iyice karıştırılır.

- 250 gr bal yavaş yavaş iyice karıştırılarak yedirilir. (Su 40 derece ve üzeri sıcaklıkta olmamalıdır.)

- Amber renkli bir şişede serin bir yerde muhafaza edilir.

* İhtiyaç halinde 2 tatlı kaşığı alınır.

Nazım Tanrıkulu

Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Teknikeri

Kütahya Belediyesi Hekim Sinan Tıbbi Bitkiler Araştırma Merkezi

www.nazimtanrikulu.com  

Yorumlar