YEREL BİLGİLERİN İZİNDE - III  / 30-31 eylül 2008

İZMİR ÖDEMİŞ BOZDAĞ FLORA GEZİSİ

Bu yazımız Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi süreli yayını olan SağlıkÇevreKültürü Dergisi üçüncü sayısında yayımlanmıştır.

Bozdağ İzmir Ödemiş’e bağlı 2200 m yüksekliktedir. Centiyan (Gentiana lutea) bitkisinin ülkemizde sınırlı sayıdaki doğal yaşam alarından biridir. Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi olarak centiyan bitkisini doğal ortamında gözlemlemek ve numune almak üzere Bozdağ’a Eylül ayında flora gezisi düzenledik.

2008 yılında Eylül ayında 2 günlük bir çalışma yapmıştık. Çalışmamız aktar Mustafa Demir'in aktar dükkanıyla başlamış, Bozdağ zirvesinde sonlandırmıştık.

Aktar Mustafa Demir ve N. Tanrıkulu

Yerel kaynaklardan edindiğimiz bilgilerden hareketle, centiyanın yaşam alanı olan Yılanlı köyü yakınlarında bulunan, 1.800 rakımlı Yılanlı yaylasına tırmandık. Yılanlı yaylasına 100 metre mesafede centiyan populasyonu ile karşılaştık. Ancak bitkinin burada oldukça sınırlı sayıda örneği vardı. Yılanlı köyünde zambak olarak tanınmakta ve bitkinin bolca yetiştiği alana zambaklık adı verilmektedir. Bir zamanlar, adı bu bitkiyle anılan mevkide, ihracat amaçlı “vahşi toplama” sonucu maalesef centiyan bitkisinin kalmadığına üzülerek şahit olduk. Bu yörede yürütülecek bir centiyan projesiyle, hem kısıtlı geçim kaynağı olan yöre insanına alternatif bir ürün sunulabilir, hem de centiyan koruma altına alınmış olur.

 

Yılanı Kale, Yılanlı Köyü Ödemiş

Gezi güzergahındaki köylerde ve Ödemiş merkezde derlediğimiz etnobotanik bilgileri aşağıda paylaşıyoruz:

 

SARI KANTARON (Hypericum perforatum L.)

Yerel ismi: Sarıot, kantaron

Yerel kullanımı:

 

- Saplı çiçekleri bir kavanoza konulup zeytinyağı ilave edilir. 3 gün güneşte bekletildikten sonra 1 sene karanlık bir ortamda bekletilir. Kullanılmadan önce 3 gün güneşte bekletilir. Kırmızı renkli “kantaron yağı” elde edilmiş olur.[1] İç ve dış yaralar için bir çorba kaşığı sabahları aç karnına alınır. İyileşme belirtileri görülünceye kadar devam edilir.

- Kurutulmuş incir meyvesine 2 damla damlatılır.

 

Bağırsak çalıştırıcı olarak kantaron yağı damlatılmış 3 adet kuru incir yemeklerden önce yenir. 

 

---

 

SARI CENTİYAN (Gentiana lutea)

Yerel ismi: Zambak, sivrikökü, centiyane

Yerel kullanımı:

- Yarım nohut tanesi kadar kök yutulur.

- Toz edilen kök balla karıştırılır, sabah-akşam bir çorba kaşığı yenir.

- İki parça kök yarım bardak soğuk suda 3-4 saat bekletilir, içilir.

 

Gastrit, hazımsızlık, öksürük ve kansızlık şikâyetlerinde kullanılır.

 

 

DÖVÜLMÜŞAVRATOTU (Tamus communis)

Yerel ismi: Adamotu

Yerel kullanımı:

- Kökleri basur, egzama ve romatizma şikâyetlerinde bir fasulye büyüklüğünde yutulur. 

 

KARABAŞOTU (Lavandula stoechas)

Yerel ismi: Karabaş, börtlek

Yerel kullanımı:

- Çiçeklerinden hazırlanan soğuk çay, göğüs ağrısı, kolesterol ve tansiyon şikâyetlerinde içilir.

 

 HAYIT (Vitex agnus-castus)

Yerel ismi: Ayıt

Yerel kullanımı:

- Hayıt yaprakları ve olgunlaşmamış üzüm (koruk) birlikte dövülür. Dövülen kısım tülbende yayılır. Ateşli hastalıklarda soğuk olarak sırta sarılır. İyileşme belirtileri hissedildiğinde sargı çıkarılır.

- Hayıt ve ebegümeci yaprakları lapa haline getirilir. Mide ağrılarında ağrı olan bölgeye tatbik edilir.

 

Sarımsak (Allium sativum)

Yerel kullanımı:

- 250 gr sarımsak soyulur. Sarımsak dişleri ezilme kıvamına gelinceye kadar su buharı banyosunda bekletilir. Ezilir, zeytinyağı ile birlikte bir tülbende yayılır. Sırta sarımsağın yakıcı etkisini önlemek için bir kat naylon vb koruyucu sarıldıktan sonra hazırlanan sarımsak sargısı tatbik edilir. Bu sargı 7 gün süreyle sarılı kalır. Bel fıtığı tedavisinde uygulanır. 

 

Banotu (Hyoscyamus niger)

Yerel ismi: Gözotu[2]

Yerel kullanımı:

- İçi su dolu bir tepsinin ortasına metal bir kap konulur, bu kap üzerine meşe koru konulur. Kor üzerine bir tutam banotu tohumu atılır. Gözler 1-2 dakika çıkan dumana temas ettirilir. Göz kurtlarını düşürücü olarak kullanılır.[3]

 

Anason (Pimpinella anisum)

Yerel kullanımı:

- Öğüre gelmeyen[4]   büyükbaş hayvanların 5 gün süreyle yemlerine her gün bir avuç anason tohumu karıştırılarak yemle birlikte yemeleri sağlanır. Küçükbaş hayvanlarda dozaj biraz daha düşürülür. Böylelikle çoğalma sağlanmış olur.

 

Yılanyastığı ile toplayıcısı

Yılanyastığı (Arum maculatum)

Yerel ismi: Yılanbıçağı

Yerel kullanımı:

- 1 hafta süreyle günde 20-25 adet tam olgunlaşmış meyve yutulur. Egzama, basur ve kaşıntı şikâyetlerinde kullanılır.

 

Civanperçemi  (Achillea sp.)

Yerel ismi: Ayvadana

Yerel kullanımı:

- Çiçekli topraküstü kısmı yakılır, dumanı ağız yoluyla teneffüs edilerek diş kurtlarını düşürmede kullanılır.

- Çiçekli topraküstü kısmından sigara yapılır.

 

Nazım Tanrıkulu

Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Teknikeri

Çalışmamıza katkılarından dolayı Aktar Mustafa Demir, Emekli Fen Bilgisi Öğretmeni Hulusi Kütük, Abdulkadir Gölcü ve  Ertuğrul Tel’e teşekkür ederiz.

 

Birgi'de Mehmet amca kendi imkanlarıyla yaptığı imbiğinden damıttığı bitki suları ve topladığı bitkilerle tezgahında..

 

Rehberimle tırmanışta..

---

Yorumlar - Yorum Yaz

---