İznik Tacir Köyü Etnobotanik Çalışması
YEREL BİLGİLERİN İZİNDE - II
TACİR KÖYÜ FLORA GEZİSİ
Tacir köyü, Bursa’ya 102, İznik’e 15 km mesafededir. Rakımı 370 m’dir. 600 yıllık geçmişi olduğu tahmin edilmektedir. Köylülerin ticaretteki maharetinden dolayı bu ismi almıştır. Marmara ikliminin etkisi altındadır. Nüfusu yaklaşık 2300’dür. Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Önceleri hububat tarımı yapılmış, zaman içinde daha az emek isteyen ve daha çok gelir getiren meyve tarımına geçilmiştir. Özellikle elma, kayısı, kiraz, şeftali ve zeytin yetiştirilir.
Tacir köyünde kullanılan 10 bitki
Köy florasında, Digitalis ferruginea (pas renkli yüksükotu), Nepeta italica (kedinanesi), Teucrium polium (tüylü kısamahmutotu), Thymbra spicata (karabaş kekik), Valeriana sp. (kediotu), Vincetoxicum canescens (panzehirotu) gibi önemli tıbbi bitki türleri geniş alanlarda yayılış göstermektedir. Köyde kaydettiğimiz bilgilerden bazıları aşağıdadır. (Söz konusu bitkilerin tıbbi etkinliği ve güvenliği konusunda danışınız.)
Acı hodan (Trachystemon orientalis (L.) G. Don)
Yerel ismi: Kaldırak
Yerel kullanımı:
- Yaprakları haşlanıp yumurtayla kavrularak yemeği yapılır.
Bohçaotu (Helleborus orientalis Lam.)
Yerel ismi: Dişkıran[1]
Yerel kullanımı:
- Kökleri kurutulur, akciğer rahatsızlığı dolayısıyla müzmin öksürüğü olan hayvanların kulak memesi delinip küçük bir kök parçası takılır, 1-1.5 saat sonra çıkartılır, bir süre sonra iltihap toplanması nedeniyle kulakta şişme olur ve hastalık iyileşir.[2]
- Kökleri havanda dövülüp toz haline getirilir, kibrit çöpünün ucu kadar bir miktar iltihabi hastalığı olan hayvanlara ekmek veya tuzla yedirilir, geçmezse bir hafta sonra tekrar edilir.
Böğürtlen (Rubus sanctus Schreber)
Yerel kullanımı:
- Köklerinin kaynatılmasıyla elde edilen su idrar yolu ve prostat sancılarında içilir.
Ceviz (Juglans regia L.)
Yerel kullanımı:
- Yaprakları güneşten korunmak için şapka altına konur.
- Güneş yanığında, yapraklarından hazırlanan yatağa bir saat süreyle yatılır.
Cüce mürver (Sambucus ebulus L.)
Yerel ismi: Şahmelik
Yerel kullanımı:
- Çiçekli topraküstü kısmının kaynatılmasıyla elde edilen su romatizmalı bölgeye sürülür.
Katran ardıcı (Juniperus oxycedrus L.)
Yerel ismi: Adıç
Yerel kullanımı:
- Gövdesinden elde edilen katran, kanlı idrarda aç karnına bir çay kaşığı içilir.
- Katran arpa unuyla karıştırılıp hap haline getirilerek öksürükte aç karnına yutulur.
- Meyveleri kaynatılıp öksürükte günde bir bardak içilir.
Kuşburnu (Rosa canina L.)
Yerel kullanımı:
- Meyveleri kaynatılarak çay olarak içilir.
Sarı kantaron (Hypericum perforatum L.)
Yerel kullanımı:
- Çiçekli topraküstü kısmından hazırlanan çay mide rahatsızlıklarında kullanılır.
Su nanesi (Mentha aquatica L.)
Yerel ismi: Eşek nanesi
Yerel kullanımı:
- Topraküstü kısmı ufalanıp kurutularak incirlerin üzerine serpilir.
Üvez (Sorbus domestica L.)
Yerel kullanımı:
- Meyveleri ishalde yenir.
Yerel kullanımları bilinmediği için yalnız yerel isimleri kaydedilen türler:
Çakaleriği (Prunus spinosa L.): Domuzeriği[3], Porsuk
Funda (Calluna vulgaris (L.) Hull): Piren
Gıvışganotu (Silene sp.): Gıcırdayık[4]
Hatmi (Alcea sp.): Gülfatma
Kocayemiş (Arbutus unedo L.): Bahlemit
Labada (Rumex cristatus DC.): Keltirce, Hekim
Rezene (Foeniculum vulgare Mill.): Ayıtarağı
Tarla sarmaşığı (Convolvulus arvensis L.): Tospaotu
Yabani hindiba (Cichorium intybus L.): Destebozan[5]
Nazım Tanrıkulu
Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Teknikeri
Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi
Kaynaklar
İbn-i Sînâ. El-Kânûn fi’t-Tıbb. Çeviren: Esin Kâhya. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2003, c. 2, s. 606.
Josef Donner. Türkiye Bitkileri Yayılış Haritaları. Editör: Alper Hüseyin Çolak. Ankara: Lazer Ofset, 2007.
Mehmed bin Ali. Terceme-i Cedîde fî’l Havâssi’l-Müfrede. Hazırlayanlar: Bülent Özaltay, Abdullah Köşe. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2006, s. 171.
Nihal Erk, Ferruh Dinçer. XV. ya da XVI. yüzyla ait olduğu sanılan bir baytarname incelemesi. http://dergiler.ankara.edu.tr/tammetin.php?id=8373
Çalışmamıza katkılarından dolayı Akif Tekin ve ailesine teşekkür ederiz.
[1] Kökleri dişe temas ettiğinde dökülmeye sebep olduğu için bu isimle anılmaktadır.
[2] Romalı Plinus (M.Ö. I. yy), at ve koyunların kulak derisinin altına sokulduğunda iltihap toplayıcı olduğunu; Columella (M.S. I. yy), kulağa sokulduğunda vücuttaki bütün zehirleri buraya toplayıp hastalıkları ortadan kaldıracağını belirtmiştir.
[3] Meyvelerini domuzlar yediği için bu isimle anılmaktadır.
[4] Yaprakları elle ovuşturulduğunda gıcırdama sesi verdiği için bu isimle anılmaktadır.
[5] Buğday hasadında yapılan destelerin dağılmasına sebep olduğu için bu isimle anılmaktadır.
Yorumlar - Yorum Yaz